موسیقی نواحی ایران

موسیقی فولک (FOLK) یا موسیقی مردمی قدیمی ترین نوع موسیقی است که در هر منطقه از دنیا شناخته می شود. این موسیقی آمیخته با آداب و رسوم، فرهنگ، سنت و زندگی مردمان هر سرزمینی شکل گرفته و به طریق شفاهی از نسلی به نسلی دیگر انتقال یافته و ادامه حیات پیداکرده است.

ایران به دلیل تنوع فراوانی که از نظر اقلیم و اقوام مختلف دارد، دارای یکی از غنی ترین مجموعه موسیقی های مردمی است که از نیاکان ما به ارث رسیده است. با توجه به تفاوت هایی که بین اقلیم، فرهنگ، آیین و شیوه زندگی هر منطقه با منطقه دیگر وجود دارد، بنابراین هر ناحیه از ایران سازهای مخصوص به خودش را دارد، اگرچه در بعضی از این نواحی شاهد رواج یک خانواده مشخص از سازها هستیم. (به عنوان مثال ساز “دوتار”  که یکی از سازهای قدیمی محسوب می شود، هم در موسیقی خراسان، هم در موسیقی ترکمن و هم در موسیقی مازندران وجود دارد اما در سازهای هر منطقه با منطقه دیگری اختلافات و تفاوت هایی وجود دارد. شکل تغییر یافته ای از این ساز نیز در میان قوم کُرد با عنوان تنبور با سه سیم رایج است که نشان می دهد خانواده وسیعی از سازی به شکل  دوتار  در گستره ایران فرهنگی از قدیم وجود داشته و اکنون نیز رایج هست.)

این موسیقی ها ارتباطاتی نیز با هم دارند و مرزهای جداکننده مشخصی برایشان درنظر گرفته نمی شود با این حال با توجه به اینکه زبان، گویش و فرهنگ هر قوم مخصوص خودش است رنگ و بوی موسیقی مردمی (یا فولک) هر منطقه از ایران نیز ویژگی های خاص خودش را دارد.

روح الله خالقی درباره ویژگی های موسیقی نواحی ایران می نویسد: ” نغمه های بسیار زیبایی در اغلب نقاط ایران، به خصوص در روستاها و نقاط دور از شهر، فراوان شنیده می شوند [که] قسمتی از آنها در مجموعه های مختلف نوشته شده و به چاپ رسیده اند مانند کتاب آهنگ های محلیِ ساحل دریای مازندران، گردآوری لطف الله مبشّری در سال ۱۳۲۳ شمسی، کتاب شش آهنگ محلی دشتِ باوی، گردآوري منوچهر محمودی [در سال ۱۳۲۸ ش]، چند جزوه از آهنگ های محلی که توسط روبیک گریگوریان برای چهار صدا تنظیم شده و چند جزوه هم [مانند آهنگ های محلیِ مناطق جنوب ایران، در سال ۱۳۳۵ و… ] توسط ادارهی [كل] هنرهای زیبا انتشار یافته اند.

قسمتی از [این نغمه ها] را اداره ی [كل] هنرهای زیبا به وسیله ی مأمورینِ اعزامی از مرکز در روی نوار ضبط نموده و در صدا خانه ی[ ملّی] حفظ و نگهداری کرده، ولی هنوز به چاپ و انتشار آنها اقدام نکرده است. [بخش مهمی] از نغمه های [محلی] همراه با اشعار محلی به وزنِ دوبیتی اند و برخی از آنها نواهایی هستند که یا تنها نواخته می شوند و یا موسیقی رقص و پایکوبی اند.

جمع آوری و ثبت کاملِ این نغمه ها از کارهای بسیار پرارزش، ضروری و فوری است زیرا به واسطه ی نفوذ موسیقیِ شهری در روستاها، مخصوصاً با وسایل فراوانِ امروزی مانند رادیو، ممکن است نغمه های اصیلِ فولکلورِ ملی دچار تغییرات و تصرفات [گردند] و از لطف و اصالت آنها به میزانِ قابل توجهی کاسته شود یا به تدریج فراموش [شوند و] از بین بروند“.

منبع: خالقی، روح الله (1391)، موسیقی ایران، ماهور، ص. 112.