سه شنبه 14 آبان 1398 مصادف با سال روز تولد فریدون ناصری (رهبر ارکستر و مدیر هنریِ ارکستر سمفونیک تهران) و فضل اله توکل (نوازنده سنتور)

فریدون ناصری (زاده 14 آبان 1309 – درگذشت تیر  1384)

پدرش نظامی بود، و ورودش به هنرستان در کلاس پنجم، مقارن دوران تصدّی «غلامحسین مین‌باشیان» بر هنرستان موسیقی بود. شاید صراحت لهجه و تند‌نشینی و پایداری‌اش در امور، حاصل تربیت خانواده و دوران تحصیل‌اش بود، خصوصیاتی که از او در سال‌های عُسرت ارکستر سمفونیک تهران، چهره‌ای پیگیر، جدی و مباحثه‌گر ارائه داد، تا از منظر خودش پشتوانه‌ی محکمی برای بقای ارکستر سمفونیک تهران باشد. در هنرستان ویولن‌سل و سازهای ضربی نواخت. در ۱۷ سالگی به کلاس «ثمین باغچه‌بان» راه یافت و از هارمونی تا اصول آهنگ‌سازی را نزد او فرا گرفت. سفرش به بروکسل که به قصد تحصیل موسیقی فیلم و رهبری ارکستر بود، او را با تاریخ و فرهنگ اروپا آشنا کرد و گذشته از آن تجربه‌ی نوازندگی در ارکستر ناسیونال بلژ و ارکستر رادیو تلویزیون بروکسل را برایش به ارمغان آورد. بازگشت‌اش به ایران سه اتفاق مهم در پی داشت: نخست دستیار «مرتضی حنانه» شد برای تأسیس ارکستر فارابی، که آثاری متفاوت‌تر از ارکستر گل‌ها اجرا می‌کرد و گاهی این ارکستر را حنانه رهبری کرد، دوم در رادیو برنامه‌ای تهیه کرد که به معرفی موسیقی کلاسیک اروپایی می‌پرداخت و سوم تشکیل گروه موسیقی ایرانی «سماعی» که نامش را از« حبیب سماعی» وام گرفته بود و آثار موسیقی اصیل ایرانی را بازسازی می‌کرد. همه‌ی این‌ها، در کنار پرداختن به حرفه‌ی اصلی‌اش آهنگسازی فیلم که در آن فعال بود از او چهره‌ای فعال و خوش‌فکر ساخت. ناصری همواره به موسیقی ایرانی و محلّی توجّه داشت و این گوشه‌ی چشم در آثار موسیقی فیلم‌اش به روشنی قابل شناسایی است: «ستارخان»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «ناخدا خورشید». مقالاتی پیرامون موسیقی کلاسیک اروپایی و موسیقی ایرانی نوشت، منابعی ترجمه کرد: «اصطلاحات جهانی و لغات رایج ایتالیایی در موسیقی»، «فرهنگ جامع اصطلاحات موسیقی» و «تاریخ موسیقی روس».
او در تیرماه ۱۳۸۴ پس از مدتی بستری‌ بودن به‌علت نارسایی قلبی در بیمارستان مدائن تهران درگذشت.

منبع: کانال تلگرام noisereviews@

………….

فضل‌اله توکل زاده ۱۴ آبان ۱۳۲۱ تهران آهنگساز و نوازنده سنتور در سال ۱۳۳۸ از دبیرستان مروی دیپلم گرفت. معاشرت خانواده پدربزرگ پدرش با هنرمندان و استادان بزرگ آن زمان موجب شد تا در کودکی به شاگردی حسین تهرانی برسد و نزد او دوره تنبک‌نوازی را طی کند. بعدها پدرش برایش یک سنتور خرید و او نزد یکی از معلمان موسیقی مدارس بنام خائفی دوره ابتدایی سنتور نوازی را فرا گرفت.
سپس به شاگردی بهادر نوذری در آمد مدت ده سال دوره‌های مختلف ردیف نوازی موسیقی سنتی ایران را با علی تجویدی شروع کرد و همین دوستی شاگرد و استاد باعث شد که او به دعوت وی در سال ۱۳۳۵ به عنوان نوازنده سنتور در ارکستر شماره ۲ رادیو به سرپرستی تجویدی همکاری کند و به فاصله یکسال بعد در ارکستر شماره ۳ رادیو به سرپرستی پرویز یاحقی نیز به عنوان نوازنده ارکستر پذیرفته شود.
در سال ۱۳۳۷ به دعوت داوود پیرنیا به عنوان تک‌نواز سنتور به برنامه گل‌ها راه یافت و گل‌های صحرایی شماره ۵ (در دستگاه شور) و برگ سبز شماره (۶۵) به همراهی آواز محمودی خوانساری و تنبک ناصر افتتاح اولین اجراهای تکنوازی او به شمار می‌آیند.
بعد از آن بود که در برنامه گل‌ها به عنوان سولیست و تکنواز باقی‌ماند و آثار زیادی از ساز‌نوازی او در برنامه‌های مختلف گلها (گل‌های جاویدان- برگ سبز- گل‌های رنگارنگ و یک شاخه گل) به جا مانده‌است.
توکل مدتی نیز به انگلستان رفت و از دانشگاه کمبریج فوق لیسانس در رشته اقتصاد گرفت. از سال ۱۳۴۵ بعد از مراجعت از انگلستان مجدداً همکاریش را با رادیو ادامه داد و از سال ۴۶-۴۵ با ساختن آهنگ (قهر و ناز) با صدای گلپایگانی به جرگه آهنگسازان پیوست و در این رشته هم موفق بود. در سال‌های بعد با آهنگ‌های دل بی قرار (ابوعطا)، نقش غم (سه گاه)، آشیانه (شور) و مهربونی با همکاری گلپایگانی به آهنگسازی و تکنوازی در رادیو پرداخت. آهنگهای او به علت ملودی‌های تازه و نوین که خلق می‌کرد باعث شد که خوانندگان دیگری هم برای همکاری با وی مشتاق باشند و حاصل این همکاری تعداد زیادی آهنگ با صدای برخی خوانندگان زن به صورت صفحه و نوار کاست در اختیار همگان قرار گرفت.
تا قبل سال۱۳۵۷ همکاری زیادی با خوانندگان مشهور آن دوره داشت که سبک آهنگسازی وی کاملاً حال و هوای آن روزگار را بیان می‌کند. از سال ۱۳۵۷ که همکاری او با رادیو قطع و مجدداً در سال ۱۳۷۲ این همکاری شروع شد او با همکاری اسداله ملک ارکستر همنوازان را در صداوسیما بنا نهادند که تکنوازی‌های بی‌شماری حاصل این همکاری است و نوارهایش در آرشیو صداوسیما موجود است. از سال ۱۳۷۲ همکاری او با گلپایگانی با آهنگ‌های عشق و آهسته آهسته که به صورت نوار و کاست و CD در اختیار مردم قرار گرفت، شروع شد و در سال ۱۳۷۴ آلبوم آوازه‌خوان را با ۸ ترانه جدید که کلیه آهنگها و اشعارش از خود فضل‌اله توکل است به بازار موسیقی عرضه کرد. از سال ۱۳۷۸ ضمن همکاری با گلپایگانی و ارائه دو آلبوم (مست عشق و عقیق) همکاریش را با علیرضا افتخاری شروع کرد و حاصل این همکاری آلبوم نسیما بود. از جمله معروف‌ترین ترانه‌های ساخته شده وی ترانه گذشته (وای نگو نگو نگو دیگه از گذشته) و ترانه پرنده (من یه پرنده‌ام آرزو دارم) باصدای ایرج خواجه‌امیری است.
او در نواختن سنتور و همچنین آهنگسازی دارای سبکی مخصوصی است. چنانچه به قول معروف تا مضرابش بر روی ساز می‌آید مشخص می‌شود که این سنتور فضل‌اله توکل است.
وی علاوه بر سنتور کاملاً بر نوازندگی ویلون تسلط دارد. شاید همین علت بود که نوازندگان مطرح ویلون ایران حاضر به همکاری با دیگر نوازندگان به نام سنتور و هم دوره فضل‌اله توکل نمی‌شدند. پرویز یاحقی بارها شیوه سنتور‌نوازی توکل را منحصر به‌ فرد خوانده بود و او را بی رقیب می‌دانست.
اسداله ملک، جواب سازی توکل و نواختن وی در هنگام همنوازی‌هایش را بسیار تحسین می‌کرد و بارها در محافل هنری وی را برترین نوازنده سنتور دانسته بود.
در برنامه تکنوازان و همنوازان او پیوسته با تکنوازان برجسته، استادان حبیب‌اله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسداله ملک و دیگر استادان همکاری داشته‌است و حاصل این همکاری تعداد زیادی نوار است که در آرشیوهای گوناگون موجود است.

منبع: کانال تلگرام delnaavazan@